1 maja 2015 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 552), zwanej dalej ustawą zmieniającą.

Ustawa zmieniająca wprowadziła następujące zmiany w zakresie ustalania (ponownego ustalania) kapitału początkowego oraz emerytury:

Dodany do ustawy emerytalnej przepis art. 26 ust. 6 umożliwia zastosowanie do obliczenia emerytury (ustalanej na nowych zasadach) średniego dalszego trwania życia wynikającego z ogłoszonej przez Prezesa GUS tablicy, obowiązującej w dniu osiągnięcia przez wnioskodawcę powszechnego wieku emerytalnego, nawet jeśli wystąpił on z wnioskiem o przyznanie emerytury w okresie, w którym obowiązywała już nowa tablica średniego dalszego trwania życia.

Średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia przez wnioskodawcę powszechnego wieku emerytalnego może być zastosowane przez ZUS przy obliczaniu emerytury wyłącznie wtedy, gdy jest ono korzystniejsze od średniego  dalszego trwania życia wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Uwaga!

Niezależnie od tego, która tablica średniego dalszego trwania życia stosowana jest przy obliczaniu emerytury (tj. obowiązująca w dniu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego czy też obowiązująca w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę), średnie dalsze trwanie życia ustalane jest - tak jak dotychczas - dla wieku, w którym osoba ubezpieczona przechodzi na emeryturę.

Nowa regulacja ma zastosowanie wyłącznie do emerytury obliczanej na nowych zasadach (zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej), która przysługuje z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, w tym również do emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., obliczanej z zastosowaniem art. 55 ustawy emerytalnej (w związku z kontynuowaniem ubezpieczenia po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego).

Osoby, które mają już ustalone prawo do w/wym. emerytury, a z wnioskiem o jej przyznanie wystąpiły w okresie, gdy obowiązywała nowa tablica trwania życia w stosunku do tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, mogą zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury. W takim przypadku ZUS przeliczy emeryturę przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia obowiązującego w dniu ukończenia tego wieku, o ile będzie to dla niej korzystniejsze.

Termin na wydanie decyzji w sprawie ponownego ustalenia emerytury wynosi 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Emerytura w nowej wysokości przysługuje od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o jej ponowne ustalenie, nie wcześniej jednak niż od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Przepis art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości świadczeń przyznawanych z tytułu ukończenia niższego od powszechnego  wieku emerytalnego, tj.:

• emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej,
• emerytury częściowej,
• emerytury pomostowej,
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Dodany do ustawy emerytalnej przepis art. 174 ust. 2a przewiduje, że przy ustalaniu kapitału początkowego okresy opieki nad dzieckiem (np. okresy urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego) przewidziane w art. 7 pkt 5 tej ustawy, uwzględnia się po 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów (z uwzględnieniem pełnych miesięcy), a nie jak dotychczas po 0,7% podstawy wymiaru.

Osoby, które mają już ustalony kapitał początkowy z uwzględnieniem w/wym. okresów opieki nad dzieckiem, mogą zgłosić wniosek o ponowne jego ustalenie. W razie niezgłoszenia takiego wniosku do czasu przejścia na emeryturę (również na emeryturę częściową, emeryturę pomostową lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne), ZUS z urzędu przeliczy kapitał początkowy przy obliczaniu wysokości jednego z tych świadczeń.

W przypadku, gdy kapitał początkowy obliczony na zasadach obowiązujących przed wejściem w życie ustawy zmieniającej został już uwzględniony przy ustalaniu emerytury, emerytury częściowej, emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, osoba uprawniona może wystąpić z wnioskiem o ponowne obliczenie jednego z tych świadczeń, przy uwzględnieniu kapitału początkowego odpowiednio przeliczonego z zastosowaniem art. 174 ust. 2a ustawy emerytalnej.

W razie zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury ZUS wydaje decyzję w ciągu 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.

Emerytura w nowej wysokości  przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek o ponowne jej ustalenie, nie wcześniej jednak niż od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Wprowadzenie do ustawy emerytalnej art. 185a oznacza, że przy obliczaniu wysokości emerytury przyznawanej na podstawie art. 24, art. 24a lub art. 184 ustawy emerytalnej, okres ukończonych studiów wyższych, o których mowa w art. 7 pkt 9 tej ustawy, przebytych przed 1 stycznia 1999 r. uwzględnia się w kapitale początkowym w wymiarze ograniczonym do 1/3 wszystkich udowodnionych okresów składkowych, przebytych do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Wprowadzony przepis dotyczy w praktyce tych osób, których okres studiów wyższych przebytych przed 1 stycznia 1999 r. był dłuższy niż  wymiar 1/3 okresów składkowych przypadających przed tą datą.

Okres studiów wyższych ustalony z zastosowaniem art. 185a ustawy emerytalnej uwzględnia się z dokładnością do pełnego miesiąca.

Jeśli o emeryturę ubiega się osoba, której przy ustalaniu kapitału początkowego ograniczono okres studiów wyższych do 1/3 okresów składkowych przypadających do 31 grudnia 1998 r.  - kapitał podlega przeliczeniu zgodnie z art. 185a ustawy emerytalnej.

Przykład: 

Przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględniono okres składkowy - 2 lata i 3 miesiące oraz 9 miesięcy okresu studiów wyższych, których programowy wymiar wynosił 5 lat.  Studia zostały ukończone w 1982 r. W maju 2015 r. 62- letnia ubezpieczona zgłosiła wniosek o emeryturę. Do dnia zgłoszenia wniosku przebyła okresy składkowe w  wymiarze wynoszącym 12 lat i 2 miesiące. 1/3 okresów składkowych to 4 lata i 20 dni. W tym przypadku ZUS przeliczył kapitał początkowy z uwzględnieniem okresu studiów ograniczonego do 4 lat. 

Osoby, którym przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej ZUS obliczył wysokość emerytury z uwzględnieniem kapitału początkowego  ustalonego,  m. in., za okresy studiów wyższych ograniczone do 1/3 okresów składkowych przypadających do 31 grudnia 1998 r., mogą zgłosić wniosek o ponowne jej obliczenie z zastosowaniem art. 185a ustawy emerytalnej.

Emerytura w nowej wysokości  przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek o ponowne jej ustalenie, nie wcześniej jednak niż od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Decyzję w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego organ rentowy zobowiązany jest wydać w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Art. 185a ustawy emerytalnej nie ma zastosowania przy obliczaniu wysokości:

• emerytury przysługującej osobom urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. (na podstawie art. 27 w zw. z art. 55 ustawy emerytalnej),
• emerytury częściowej,
• emerytury pomostowej oraz
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

W przypadku ustalania kapitału początkowego, przyjmowanego do obliczenia wysokości tych świadczeń, okresy studiów wyższych uwzględnia się w wymiarze nie większym niż 1/3 okresów składkowych, przebytych przed 1 stycznia 1999 r.

Na podstawie dodanego do ustawy emerytalnej art. 55a,  osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., spełniającym warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej (tj. warunek osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego oraz udowodnienia okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), wysokość emerytury może być obliczona według nowych zasad (na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej), również wtedy, gdy przed zgłoszeniem wniosku o tę emeryturę miały ustalone prawo do emerytury wcześniejszej.

Emerytura może być obliczona wymienionym osobom według nowych zasad, o ile osoby te spełniły warunki wymienione w art. 55 ustawy emerytalnej, tj.

• kontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego określonego w art. 27 ustawy emerytalnej,
• wystąpiły z wnioskiem o przyznanie emerytury po 31 grudnia 2008 r.,
• wysokość ich emerytury obliczona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej jest wyższa od

     wysokości emerytury obliczonej na podstawie art. 53 tej ustawy.

W przypadku osób, które pobrały wcześniejszą emeryturę przyznaną przed ustaleniem prawa do emerytury przysługującej na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, podstawa obliczenia emerytury ustalonej według nowych zasad podlega pomniejszeniu o sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W przypadku obliczenia emerytury według nowych zasad (z zastosowaniem art. 55a ustawy emerytalnej) ustaje prawo do wcześniejszej emerytury - od dnia, od którego emerytura została obliczona według nowych zasad.

Osoby, którym przed wejściem w życie ustawy zmieniającej przyznano emeryturę na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej i odmówiono obliczenia jej wysokości według nowych zasad (na podstawie art. 26 tej ustawy) z uwagi na pobranie emerytury wcześniejszej, mogą zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury, z zastosowaniem art. 55a ustawy emerytalnej.

Ustalenie emerytury w nowej wysokości następuje w tym przypadku od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, nie wcześniej jednak niż od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej.

Wprowadzony do ustawy emerytalnej art. 110a umożliwia ponowne ustalenie emerytury (od przeliczonej podstawy jej wymiaru) na wniosek emeryta, który spełnił łącznie następujące warunki:

• do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury wskazał wynagrodzenia przypadające w całości lub w części po przyznaniu emerytury, tj. z okresu:
  • kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury od przeliczonej podstawy wymiaru,
  • dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał on ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury;
• na podstawie wskazanych wynagrodzeń udowodnił, że nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy niż 250%.

Ponowne ustalenie wysokości emerytury w myśl art. 110a ustawy emerytalnej możliwe jest tylko jeden raz.  Przeliczeniu temu podlega wyłącznie emerytura.

Przy obliczaniu podstawy wymiaru emerytury w celu ponownego ustalenia wysokości tego świadczenia w trybie art. 110a ustawy emerytalnej, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury podlega ograniczeniu do 250%.